Gezondheid in Zuid-Afrika

Zuid-Afrika is een schoon land; vooral in vergelijking met andere Afrikaanse landen loop je minder kans om ziek te worden. Toch loop je meer risico in Zuid-Afrika dan thuis op de bank.

Voordat je op vakantie gaat naar Zuid-Afrika, kun je al een aantal voorzorgsmaatregelen treffen, maar ook tijdens je Zuid-Afrika-rondreis en bij thuiskomst zijn er een aantal aandachtspunten.

Lees hier meer over Ebola in Zuid-Afrika.

Riksja Zuid-Afrika heeft zich zoveel mogelijk ingespannen om de accuraatheid van onderstaande gegevens over gezondheid te waarborgen. Wij raden met klem aan altijd ook zelf in contact te treden met een medische instantie om de laatste stand van zaken te vernemen.

Zuid-Afrika en Mozambique zijn deels (sub)tropische landen en daarom loop je meer risico om ziek te worden dan thuis. Dit komt doordat er meer bacteriën zijn in een tropisch klimaat. Een tropisch klimaat vormt met zijn vochtige warmte een goede voedingsbodem voor ziekteverwekkers. Hoewel het risico op ziekten niet moet worden overdreven en zeker niet je reisplezier in de weg zou moeten staan, raden we aan om je goed voor te bereiden en ook ter plekke bewust om te gaan met gezondheidsrisico’s.

Gezondheidsmaatregelen voor vertrek

Zorg dat je voor vertrek contact opneemt met een medische instantie die verstand van zaken heeft, zoals een ziekenhuis of in grote steden de GGD. Zelf hebben we goede ervaringen met Thuisvaccinatie.nl. Deskundige artsen komen thuis of op kantoor langs wanneer het jou uitkomt, dus ook ’s avonds en in het weekend, om advies te geven en direct in te enten. De rekening wordt rechtstreeks naar je zorgverzekering gestuurd, wel zo handig. Vaak worden het consult en/of de vaccinaties zelf ook nog eens vergoed.

Een lastminutereis naar Zuid-Afrika en Mozambique hoeft voor een gezond persoon geen probleem te zijn; je zou desnoods op Schiphol nog naar Travel Clinic van KLM Health Services of Airport Medical Services kunnen gaan. Neem sowieso altijd je vaccinatieboekje mee. Natuurlijk heeft het de voorkeur je vaccinaties ruim van tevoren te regelen. Wat daarbij van belang is, is dat de instelling waartoe je je wendt (bijvoorbeeld GGD, huisarts of ziekenhuis), aangesloten is bij het Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadvisering (LCR). Deze organisatie zorgt dat de aangesloten instellingen up-to-date zijn op het gebied van vaccinaties en ziektepreventie voor de tropen.

Drie andere instanties die dicht bij het vuur zitten (zij bepalen het beleid van het LCR): Het LUMC in Leiden, tel. 071-5263636, (informatie en afspraken voor de vaccinatiepoli ’s morgens van 09.30-11.30 uur), Travel Clinic te Rotterdam, (bandje met info: 0900-5034090, eerst 1 kiezen), in Amsterdam het AMC (bandje met info allerlei landen tel. 0900-9584). Verder kun je bij Inside Travel News (030-6912752) een gratis informatiepakket aanvragen. De prijzen voor vaccinaties kunnen uiteenlopen; het kan de moeite waard zijn een beetje te shoppen.

Websites:
www.lcr.nl
www.tropenzorg.nl

Hieronder volgt wat informatie over voor de hand liggende ziektes gericht op de reiziger die gezond is, niet zwanger is en niet langer dan een maand in Zuid-Afrika zal blijven. Zorg ervoor zelf up-to-date informatie te krijgen voor je eigen situatie.

Malaria

In de warme zomermaanden (onze winter) komt in en rondom het Krugerpark, Swaziland en St. Lucia malaria voor. In Mozambique komt het hele jaar malaria voor. Voor een officieel advies over het gebruik van profylaxen (malariapillen) raden we je aan contact op te nemen met je huisarts, de Travel Clinic of bijvoorbeeld de GGD. Zij kunnen je precies vertellen welke maatregelen je moet nemen. Ook voor bepaalde gebieden in Namibië en Botswana geldt dat er malaria voorkomt. Informeer je dus goed voordat je het vliegtuig instapt. Naast eventuele malariapillen, adviseren we je ook de volgende risicobeperkende maatregelen te treffen: ’s avonds de armen, benen en voeten bedekken, een muggenmiddel opsmeren waar DEET in zit en een klamboe gebruiken. De klamboe kun je eventueel impregneren met een muskietendodend middel. Zorg dat je ook iets bij je hebt waarmee je de klamboe kunt ophangen. Mocht je ondanks de nodige voorzorgsmaatregelen toch ineens koorts krijgen die langer dan twee dagen aanhoudt, dan moet een arts worden geraadpleegd om malaria uit te sluiten. Dit geldt tot twee maanden na terugkeer in Nederland.

Vaccinaties

In de landen van Zuidelijk Afrika worden vaccinaties tegen dtp(difterie, tetanus en polio) en hepatitis A aangeraden. Een dtp-inenting hebben de meeste mensen in hun jeugd al gehad. Na een herhaalprik kun je er dan weer een poosje tegen. De reguliere hepatitis-A-injectie heeft een beperkte werkingsduur, dus het is zaak deze kort voor vertrek te plannen. Als je frequent of voor langere tijd naar landen gaat waar hepatitis-A voorkomt, dan is het te overwegen om injecties voor langere termijn te nemen, zoals Havrix. Houd er wel rekening mee dat dit dure vaccins zijn en dat je na zes maanden een herhaalprik nodig hebt. Onlangs is de gelekoortsrichtlijn aangescherpt. Alle reizigers die per vliegtuig naar Zuid-Afrika reizen en een tussenstop maken in een land waar gele koorts voorkomt, moeten een vaccinatiebewijs tegen gele koorts tonen bij aankomst in Zuid-Afrika. Ook als men tijdens de tussenstop (transit) het vliegveld of vliegtuig niet verlaat, is een gelekoortsvaccinatiebewijs verplicht. Zonder dit gelekoortsvaccinatiebewijs kan de toegang tot het land geweigerd worden. Een gelekoortsvaccinatie moet tien dagen voor vertrek worden toegediend. In Mozambique en Zimbabwe wordt soms om een choleraverklaring gevraagd. Informeer hiernaar bij je medisch adviseur.

Verdere voorbereiding

Handig om bij je te hebben is een EHBO-setje voor de tropen. Je kunt dit zelf samenstellen of er een kopen bij onder andere vaccinerende instanties en winkels als de Joho Company. Als je medicijnen gebruikt, raden we je aan de bijsluiter en een medisch certificaat van je huisarts mee te nemen. Dit is een brief waarin de arts het medicijn benoemt en de reden van gebruik uitlegt in het Engels. Het kan voorkomen dat de douane om dit certificaat vraagt, zo kun je aantonen dat het om een noodzakelijk medicijn gaat. Neem ook altijd een extra voorraadje mee, zodat je geen risico loopt dat je ter plekke zonder komt te zitten. Heb je een bril of draag je lenzen, neem dan de opticienbeschrijving mee of een extra bril of extra paar lenzen. Voor snorkelaars/duikers worden duikbrillen op sterkte verkocht (en verhuurd) bij duikwinkels/duikscholen.

Gezondheid ter plekke

Naast het in acht nemen van de op jouw situatie afgestemde vaccinaties en ervoor te zorgen dat je gezond op reis gaat, is het natuurlijk belangrijk om te voorkomen dat je in Zuid-Afrika ziek wordt. Wees ter plaatse zeer alert: als je twijfelt over wat je hebt, raadpleeg een arts.

Jetlag

Jetlag is een ontregeling van je biologisch klok die veroorzaakt wordt door het vliegen over meer dan drie tijdszones. De eerste dagen na de vlucht moet je lichaam wennen aan het nieuwe bioritme waardoor je moe en suf kunt zijn. Om je jetlag te beperken is het aan te raden om in het vliegtuig weinig koffie en alcohol te drinken en na aankomst de eerste een à twee dagen niet te veel van jezelf te vergen. Er is niet of nauwelijks tijdsverschil tussen Nederland en Zuidelijk Afrika (alleen in de wintertijdperiode is er een uur verschil), maar je hebt een lange vlucht achter de rug, waarvan je altijd een terugslag krijgt. Daarnaast kost het meestal wat tijd om te wennen aan het klimaat en klaar te zijn voor alle nieuwe indrukken.

Bilharzia

Een Bilharziainfectie wordt overgebracht door larven die de huid binnendringen. Deze voorkom je door niet te zwemmen, pootje te baden of zelfs handen te wassen in stilstaand (of zwakstromend) water.

Nog wat meer (semi-)medische tips:

Huidverzorging

Neem wondjes in de tropen serieus: houd ze in de gaten, desinfecteer het en gebruik eventueel een pleister. Gebruik altijd een hoge factor zonnebrandcrème op de blote huid, ook in het regenseizoen. Snorkelen met T-shirt en (korte)broek is aan te raden. Draag geen felgekleurde of zwarte kleding en geen sterke geurtjes om stekende insecten op afstand te houden. Als je gevoelig bent voor huidirritatie, kun je het beste katoenen of linnen kleding dragen. Was vaak je handen of gebruik een desinfecterend middel.

Zonnesteek

Voorkom een zonnesteek door een hoofddeksel en eventueel een zonnebril te dragen. Zorg ervoor altijd een fles water bij je te hebben, zeker als je de natuur ingaat en niet snel aan drinkwater kunt komen. Vermoed je een zonnesteek (word je licht in het hoofd of krijg je hoofdpijn): drink wat, ga lekker in de schaduw zitten en blijf daar als het mogelijk is.

Gezondheid na thuiskomst

Als je na terugkomst (en dat kan eventueel maanden later zijn) koorts, darmklachten of andere onverklaarbare kwalen krijgt die je niet zo goed kunt thuisbrengen: neem contact op met je huisarts en vermeld hoe lang en waar je in Zuid-Afrika bent geweest en wat je er gedaan hebt. Als je veel contact hebt gehad met de plaatselijke bevolking is het verstandig een Mantoux te laten zetten (test op tbc).