Geschiedenis Indonesië: koloniale tijden

Hoe het begon

Aan het einde van de 16e eeuw zetten de eerste Hollanders voet aan wal in Batavia, het huidige Jakarta. In dit Oost-Indië waren producten te krijgen die er in Nederland nog niet waren zoals specerijen, porselein, zijde, damast, edelstenen en goud. Ook brachten peper, kruidnagel en nootmuskaat veel winst op voor de Nederlandse ondernemers. Om nog meer winst te maken werd er in 1602 besloten onderling samen te werken en zo werd de Verenigde Oost-Indische Compagnie opgericht. De VOC kreeg alleenrecht op de handel ten oosten van Kaap de Goede Hoop. Ook kregen zij politieke rechten om zelf verdragen te sluiten, forten te bouwen en oorlog te voeren.

Hoe het vervolgens verder ging met de VOC

In de 18e eeuw werd langzamerhand de macht van de VOC overgenomen door de Engelsen. Tenslotte werden in 1798 alle bezittingen en lasten van de VOC door de Nederlandse Staat overgenomen. Op dat moment begon staatsrechtelijk gezien de koloniale periode van Nederlands Oost-Indië. De kolonie leverde veel winst op voor de Nederlandse schatkist. Helemaal toen in 1830 het cultuurstelsel werd ingevoerd. De Nederlandse gezaghebbers hielden toezicht op lokale regenten en inheemse leiders, die op hun beurt de bevolking bestuurden. Zo kwam Nederland dichter bij de bevolking te staan, maar toch groeide de ontevredenheid en onrust onder de ‘inlanders’. Bijna geheel Java was in feite een werkkamp waar boeren gedwongen werden om specifieke gewassen te verbouwen.
Het was dan ook onvermijdelijk dat er door deze onderdrukking nationale gevoelens opkwamen. De eerste nationalisten waren aristocraten en intellectuelen onder leiding van de zoon van een Javaanse sultan.

De guerrillaoorlog

Na een incident begon een heilige guerrillaoorlog, de Java-oorlog waarbij 15.000 Nederlanders en 250.000 Indonesiërs omkwamen. De meeste Indonesiërs kwamen hierbij om het leven door besmettelijke ziektes. Na de grondwet herziening van 1848 in Nederland werd dit cultuurstelsel weer afgeschaft. Indonesië kwam in 1911 volledig in handen van de Nederlanders, hoewel ze meteen daarna alweer hun grip op het land begonnen te verliezen. Om dit tegen te gaan werden begaafde Indonesiërs naar Nederland gestuurd om een hoge opleiding te volgen. Het werkte echter averechts want deze nieuwe intellectuelen werden later de felste nationalisten en maakten de Nederlanders in feite overbodig.
Gedurende de periode van de Eerste Wereldoorlog ontstonden er veel nationalistische organisaties, met name onder de Javaanse bevolking. In 1927 werd de Partai Nasionalis Indonesia (PNI) opgericht die openlijk onafhankelijkheid (‘Merdeka’) nastreefde en geïnspireerd werd door de Indiër Mahatma Gandhi. Deze partij werd geleid door Soekarno, die zich door zijn optreden al snel tot een grote politieke persoonlijkheid ontwikkelde.

De invloed van de economische crisis

Door de wereldwijde economische crisis kwamen de Nederlanders en de Indonesiërs steeds meer tegenover elkaar te staan. Alle politieke partijen werden verboden en Soekarno en Hatta werden gearresteerd en dit leidde alleen maar tot meer onvrede. Tijdens de tweede wereldoorlog waren de Nederlandse strijdkrachten niet opgewassen tegen het Japanse leger. De Japanners arresteerden alle Europeanen en sloten hen op in de beruchte ‘jappenkampen’. De Indonesische bevolking was hier eerst heel blij mee, maar al vrij snel kwamen ze erachter dat de Japanners hen niet kwamen bevrijden maar om uit te buiten. Hierdoor ontstond een hongersnood en boeren kwamen in opstand. Toen het eind 1944 duidelijk werd dat Japan de oorlog zou verliezen beloofden de Japanners de Indonesiërs onafhankelijkheid. In 1945 keerden de leiders Soekarno en Hatta terug naar Jakarta en riepen de Indonesische onafhankelijkheid uit. Daarna volgde een onafhankelijkheidsstrijd tussen Indonesische jongeren, de ‘pemoeda’s’ en Nederlandse soldaten. De veiligheidsraad van de Verenigde Naties droeg Nederland op haar troepen terug te trekken en door onderhandelingen een regeling treffen. Op 27 december 1949 werd in Den Haag het verdrag van soevereiniteitsoverdracht ondertekend, waarmee de onafhankelijkheid van de Republiek Indonesia Serikat een feit was.
Wil je graag het oud Hollandse terugzien in je reis? Plan dan een bezoek naar Java. De meeste geschiedenis is terug te zien in Jakarta, Bogor, Bandung en Yogyakarta. Niet elk van deze plek staat op onze website. Echter kan je ons altijd bellen om te vragen naar de mogelijkheden.

Bronnen: www.geschiedenis.nl, www.landenweb.net, www.historien.nl